Δεν μπορείς να μιλήσεις για το μέλι σαν αυτό να ήταν απλά άλλο ένα φυτικό και κτηνοτροφικό προϊόν ή μια γλυκαντική ουσία.
Στη δημιουργία του μελιού συνηγορεί όλη η φύση. Καλό θα ήταν λοιπόν να ξεκινήσουμε από την αρχή, πριν δηλαδή το μέλι μετασχηματιστεί σε αυτό το πολύτιμο τρόφιμο και φάρμακο μαζί.
Ο φυτικός κόσμος ερωτεύεται, γονιμοποιείται και πολλαπλασιάζεται χωρίς πόδια. Αυτό κατά ένα μέρος το έχουν αναλάβει τα έντομα και ο αέρας. Χωρίζουμε λοιπόν τη γύρη, δηλαδή το σπέρμα του αρσενικού φυτού σε δύο είδη, την ανεμόφιλη και την εντομόφιλη, ανάλογα με τον τρόπο που έχει επιλέξει το κάθε φυτό για να μεταφέρει τη γύρη από το από το αρσενικό στο θηλυκό. Η διαδικασία αυτή λέγεται επικονίαση και την αναλαμβάνουν κατά κύριο λόγο οι μέλισσες. Η επικονίαση είναι πολύ σημαντική για τον πλανήτη. Χωρίς αυτή το μεγαλύτερο μέρος των έμβιων όντων θα χανόταν, όπως άλλωστε ομολογεί και ο Αϊνστάιν: χωρίς τη μέλισσα η ανθρωπότητα έχει μόνο 4 χρόνια ζωής. Η προσφορά της λοιπόν είναι ανυπολόγιστη.
Το κίνητρο για να επισκεφθεί τα φυτά η μέλισσα και να μεταφέρει το σπέρμα από το αρσενικό άνθος στο θηλυκό είναι το νέκταρ και τα φυτά την κατευθύνουν προς τον στόχο αυτό με το δυνατό και ευχάριστο άρωμα αλλά και τα έντονα χρώματα. Το νέκταρ είναι η έκκριση από ειδικούς αδένες των φυτών, τα νεκτάρια, που βρίσκονται στο εσωτερικό και κοντά στη βάση των λουλουδιών, όπου εκκρίνουν έναν ζαχαρούχο χυμό με 80% υγρασία. Δεν είναι όμως μόνο κάτι τέτοιο. Για να μην σας κουράσω θα πω απλά ότι το νέκταρ είναι ένα βιολογικό πάζλ από 180 διαφορετικά κομμάτια που θα το δούμε εκτενέστερα παρακάτω. Η μέλισσα κάνει 12 ταξίδια κατά μέσο όρο την ημέρα. Σε κάθε ταξίδι επισκέπτεται 200 ως 300 λουλούδια. Μια μόνο συλλέκτρια επισκέπτεται κατά μέσο όρο 2500-3500 την ημέρα. Ακολούθως, κάθε πρωί ξεκινούν από μια δυνατή κυψέλη γύρω στις 20.000 συλλέκτριες, που μέχρι το τέλος της ημέρας θα έχουν καταφέρει να επισκεφθούν 50-70 εκατομμύρια λουλούδια (επισημαίνουμε ότι τα περισσότερα από αυτά έχουν βοτανικές ιδιότητες, πολύτιμες για την ανθρώπινη υγεία). Τα 12 φορτία μιας ημέρας ζυγίζουν μόλις 0.36 εκατοστά του γραμμαρίου. Μετά από δουλειά 20 ημερών και αφού έχει αφαιρεθεί το 63% της υγρασίας του νέκταρος η κάθε συλλέκτρια θα έχει συγκεντρώσει μόλις 1.5 γραμμάριο μελιού.
Το μέλι μπορεί να προέρχεται από τα άνθη των φυτών, οπότε μετατρέπεται από νέκταρ σε μέλι, ή να είναι μελίτωμα, δηλαδή ζαχαρούχος χυμός που τον προσλαμβάνουν οι μέλισσες με την μεσολάβηση κάποιων εντόμων που παρασιτούν στα φυτά. Τέτοια φυτά είναι το πεύκο και το έλατο. Στο πεύκο pinus halepensis παρασιτεί το έντομο marsellina hellenica που βρίσκεται στην Ελλάδα και στα παράλια της Μ. Ασίας. Από αυτό το φοβερό δίδυμο παράγεται το πευκόμελο, ένα μέλι εξαιρετικής γεύσης και αρώματος, πλούσιο σε ιχνοστοιχεία. Στο έλατο πάλι παρασιτεί το παράσιτο physokermes hemicryphus, παράγοντας μελίτωμα εξαιρετικής ποιότητας. Στον ορεινό όγκο του Μαινάλου παράγεται ένα ελατόμελο με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που δεν απαντώνται σε καμία άλλη περιοχή της Ελλάδας και του κόσμου. Το μέλι αυτό αποτελεί το μοναδικό ελληνικό μέλι προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης (Π.Ο.Π.).
Το μέλι όπως προαναφέραμε δεν είναι μια απλή γλυκαντική ουσία, όπως η ζάχαρη, η οποία μπορεί να προκαλέσει πολλά προβλήματα υγείας. Είναι ένα προϊόν μεγάλης βιολογικής αξίας, φυτικής και συνάμα ζωϊκής προέλευσης. Φυτικής λόγω του νέκταρος των φυτών και ζωικής λόγω των ενζύμων που ενσωματώνει η μέλισσα στο μέλι, τα οποία προκαλούν ζύμωση και διάσπαση των φυτικών ζαχάρων με αποτέλεσμα το τελικό προϊόν. Είπαμε προηγουμένως ότι το νέκταρ και εν συνεχεία το μέλι αποτελείται από 180 διαφορετικές ουσίες. Αλλά αυτό που κάνει το μέλι αξεπέραστο δεν είναι τόσο τα επιμέρους στοιχεία που περιέχει, αλλά η συνύπαρξη όλων αυτών των στοιχείων σε ένα σύνολο με καθορισμένες αναλογίες και η συνλειτουργικότητά τους στον ανθρώπινο οργανισμό. Αυτή η αρμονική συνεύρεση δίνει στο μέλι μοναδικές ιδιότητες.